मुखपृष्ठ  |  कहानी कविता | कार्टून कार्यशाला कैशोर्य चित्र-लेख |  दृष्टिकोण नृत्य निबन्ध देस-परदेस परिवार | फीचर | बच्चों की दुनिया भक्ति-काल धर्म रसोई लेखक व्यक्तित्व व्यंग्य विविधा |  संस्मरण | साक्षात्कार | सृजन स्वास्थ्य | साहित्य कोष |

 

 Home | Boloji | Kabir | Writers | Contribute | Search | FeedbackContact | Share this Page!

 

vaao gau,ja,ra ja,maanaa ³d valD- Aa^f yasTrDo Á sTIfna svaa[ga´
caica-t yauvaa laoKk Aaomaa Samaa- Wara AnaUidt sTIfna svaa[ga kI Aa%makqaa ko kuC AMSa

tRtIya AMk

Kasa mÜhmaanaÜM kI 'igarFt' AÝr pcaasa kI ]ma` Á sTIfna svaa[ga

]na barsaÜM kš manaÜvaaMiCt AÝr maSahUr mÜhmaana hmaaro Gar pQaaro magar tnahaš ko lamhÜM mÜM kuC eosaI AjaIma Sai#sayatÜM ka jaaduš dayara mÜro Aasa–pasa iGarnÜ lagaa ŸnhoM jauTanÜ mÜM mÝM QaImÜ–QaImÜ kamayaaba huAa qaa…yaanaI paMDuilaip saMga`hNa ³Ÿsako baaro mÜM mÝM phlÜ BaI bata cauka hUд kI maaf-t duinayaa ko baD,o–baD,o ]stad ApnaI ilaKavaT ko saharo mÜrI Amaanat bana gae qܺ pnd`h barsa kI ]ma` mÜM SaÝikyaa Sau$ kI gayaI caIja samayaaMtr mÜM‚ jyaada AnauBava‚ bÜhtr saMsaaQana AÝr idnaÜM–idna baZ,to AavÜga ko karNa‚ mahja saMcaya sÜ baZ,kr ek jaIvant ZaÐcÜ mÜM tbdIla hÜ gayaI qaIº bailk khnaa hÜgaa ik vah ApnÜ Aap mÜM ek klaaÌit bana gayaI qaIº iksaI BaI naÝisaiKe kI trh‚ phlÜ–phla tÜ mÝM kovala maSahUr naamaÜM ko hI pICo Baagata qaa magar baad mÜM manaÜvÝ&ainak Ÿ&asaa ko tht isaf- paMDuilaipyaÜM maUla ÌityaaÐ yaa ]nako ihssÜ mÜM hI mÜrI idlacaspI rh gayaI jaÜ ]sa AjaIja ]stad ko saRjanaa%mak tÝr–trIko kI BaI mauJÜ Jalak dotI jaatIº Anaiganat‚ Avyaa#yÜya phoilayaÜM sÜ BarI [sa duinayaa mÜM‚ saRjana ka rhsya ABaI BaI sabasÜ gahra AÝr sabasÜ jyaada rhsyamaya banaa huAa hOº yahaÐ kudrt iksaI kna–saunaš kI CUT nahIM dotI hOº AÝr na ApnÜ ]sa AaiKro TÜTko kI iksaI kÜ kBaI Kbar laganÜ dogaI ik pRqvaI ka janma kOsÜ huAa‚ ik ek nanha fUla kOsÜ iKlata hO‚ ek kivata kOsÜ rcaI jaatI hO‚ [Msaana kOsÜ banata hO…[sa saba pr vah baD,I bÜrhmaI AÝr sa#tI sÜ pda- DalÜ rhtI hOº³kÜš kiva yaa saMgaItkar BaI jaÜ ]sa kavyaÌit kÜ rcata hO‚ po`rNaa ko ]na lamhÜM kÜ nahIM bata–samaJaa sakta hOº ek baar ]sakI rcanaa nÜ pUra Aakar ilayaa nahIM ik vah klaakar ]sako saRjana ko sa`ÜtÜM‚ ]nako pnapnÜ yaa hÜto jaanÜ kÜ‚ nahIM phcaana pata hOº vah [sa baat kÜ kBaI yaa AmaUmana kBaI nahIM samaJaa sakta hO ik ]sa ]da<a Avasqaa mÜM‚ Alaga–Alaga Sabd imalakr kOsÜ kivata bana jaato hOM‚ svar Qauna bana jaato hOM AÝr jaÜ saidyaÜM tk ifjaaÐ mÜM gaunagaunaato hOMº saRjana kI [sa dubaÜ-Qya p`iËyaa kI qaÜD,I–bahut Banak yaid imala saktI hO tÜ ]na hstilaiKt kagajaÜM pr hI‚ ivaSÜYakr ]nasÜ jaÜ CpnÜ kÜ nahIM idyÜ jaanÜ hOM… ŸnamÜM sauQaarÜM kI kaTpIT kI gayaI hÜ…eosaa kamacalaa]  p`a$p jaÜ Bai@t mÜM‚ Aaihsta–Aaihsta vaaŸba Aakar ga`hNa kr lÜgaaº mahana kivayaÜM ko eosÜ pnnaÜM kÜ [kT\za krnaa‚ ]nako saMGaYa- kI gavaahI dotI p`Uf–SaIToM mÜro Aa^TÜga`af saMga`hNa ka dUsara AÝr jyaada &anavaQa-k dÝr qaaº naIlaaimayaÜM mÜM ]nako ilae haqa–paÐva maarnÜ mÜM mauJÜ baD,a sauK imalataº gaMQa laganÜ pr dUr–draja kI kÜTrÜM tk ]naka pICa krnaa ek trh ka iva&ana hÜ gayaa qaaº paMDuilaip saMcayana ko isavaaya Aa^TÜga`asa ko baaro mÜM ABaI tk ilaKI iktabÜM mÜro dUsaro saMcayana ka ihssaa bana gayaIMº ABaI tk ilaKI [na iktabaÜM kI caar hjaar sÜ ] pr kI tadad ka ek BaI saanaI nahIM qaa @yaÜMik ivaËota laÜga BaI ApnÜ [sa Kasa SaÝk kÜ [tnaa dulaar AÝr va@t nahIM do pato qܺ saaih%ya Aqavaa ŸndgaI ko dUsaro iksaI xÜ~a ko baaro mÜM tÜ mÝM yah khnÜ kI ihmmat nahIM kr pa] к magar kh sakta hUÐ ik paMDuilaip saMcayana ko [na tIsa–caalaIsa barsaÜM mÜM‚ [sa xÜ~a ka mÝM ivaSÜYa& bana gayaa qaaº mauJÜ hr mah%vapUNa- hstlÜK ka pta hÜta ik vah khaÐ hÜgaa‚ iksaka rha hÜgaa AÝr ]sako maailak tk kOsÜ phuÐcaa hÜgaaº matlaba ek saccaa parKI jaÜ najar pD,to hI Asailayat BaaÐp lÜ AÝr ApnÜ Aaklana mÜM AiQakaMSa poSÜvarÜM sÜ jyaada tjaubÜ-kar qaaº

rta–rta mÜro saMga`hk kI caaht AÝr BaI AagÜ baZ,Iº ivaSva saaih%ya AÝr saMgaIt kI paMDuilaipyaÜM ³jaÜ hjaarÜM iksma ko rcanaa%mak trIkÜM ka p`itibamba hÜtI hOM´ kI gÝlarI ApnÜ pasa rKnÜ Bar sÜ mÝM saMtuYT nahIM qaaº saMga`h mÜM [jaafa krnÜ Bar ko ilae Aba mÝM nahIM macalata qaaº ipClÜ dsa barsaÜM mÜM ApnÜ saMga`h mÜM mÝMnÜ baD,o kayado sÜ na@kaSaI kIº jÝsÜ‚ phlÜ mÝM iksaI kiva yaa saMgaItkar kI paMDuilaip ko ]na pnnaÜM kÜ lÜkr saMtÜYa kr lÜta qaa jaÜ ]sako saRjanaa%mak pla kÜ ]GaaD,to qܺ magar QaIro–QaIro‚ Aba mÜrI kÜiSaSa hÜtI ik ]sako hrok sabasÜ sauKd‚ saRjanaa%mak savaÜ-%ÌYT ]plaibQapUNa-‚ pla kI baanagaI lÜ sakUк [sailae Aba mauJÜ iksaI kiva kI iksaI kivata kI paMDuilaip kI tlaaSa nahIM varna ]sakI sabasÜ saundr kivata AÝr hÜ sako tÜ eosaI kivata ŸsamÜM BaItr kI p`orNaa nÜ Amarta kI rah ka phlaa duinayaavaI kdma Bara qaaº icar–smariNayaÜM sÜ mÜrI baD,I hÝsalaamaMd ]mmaId hÜtIº mauJÜ ]nakI ]saI GasaIT ka ktra caaihe qaa ŸsanÜ ]nhoM icar–smarNaIya banaayaa qaaº

natIjatna‚ saMga`h lagaatar ]maD,ta ibagaD,ta rhaº ApnÜ tya ikyÜ maksad pr kÜš vark pUra nahIM ]trta tÜ mÝM ]sÜ hTa dota bÜcakr yaa Adlaa–badlaI krko‚ AÝr ]sakI evaja‚ iksaI jyaada ja$rI‚ jyaada p`vaRi<amaUlak‚ AÝr Agar [sa Sabd ko ]pyaÜga kI CUT hÜ tÜ‚ jyaada SaaSvatta Baro vark kÜ lÜ Aataº AÝr hOranaI kI baat yah ik jyaadatr mÝM kamayaaba hÜ hI jaata @yaÜMik mÜro Alaavaa kuC hI laÜga qÜ jaÜ klaa kI sabasÜ Ahma ÌityaÜM kÜ [tnÜ tjaubÜ-‚ tnmayata AÝr [tnaI jaanakarI sÜ saMgaRhIt krto qܺ jaÜ caIja Sau$ mÜM ek pÜT-fÜilayaÜ ŸtnaI qaI‚ hÜto–hÜto pUra ba@saa bana gayaIº saja-naa%mak maanava jagat kI ]na sabasÜ sqaayaI inaSaainayaÜM yaa ]sako ihssaÜM kÜ‚ [kT\zo saaqa rKnÜ sÜ hÜnÜ vaalÜ nauksaana sÜ bacaanÜ ko ilae‚ mÝTla AÝr esabÜsTsa ka kvaca phnaa idyaa gayaa qaaº iksaI baMjaaro sÜ BaTkto ApnÜ vajaUd kÜ JÜlato jaanÜ ko karNa mÜro pasa bahut phlÜ ibasara idyÜ gayÜ ]sa saMga`h kI Aba saUcaI nahIM hOº [sailae mÝM bÜtrtIbaI sÜ hI ]na kuCok caIjaÜM ka hvaalaa do rha hUÐ ŸsasÜ pta calÜ ik SaaSvatta ko pla mÜM duinayaavaI mÜQaa kOsÜ Aakar lÜtI hOº

lÜnaaDÜ- ³smvC.%@v´1 kI kamakajaI iktaba ko kuC pnnÜ qÜ… ibamba–p`itibamba banaato kuC calata]  naÜT\sa² caar pnnaÜM pr ibaKro vÜ bamauiSkla pZ,nÜ mÜM Aato qܺ irvaÜlaI ³%PTvsP´ mÝM ApnÜ sÝinakÜM kÜ hu@ma dota nÝpÜilayana qaaº p`Uf ko pnnaÜM pr kaT–CaMT krta baaljaak ka pUra ]pnyaasa qaa…hjaarÜM–hjaar kro@SaMsa ka AKaD,a banaa hrok poja Ainava-canaIya safaš sÜ ]sako Atula saMGaYa- kI imasaala dota jaata qaaº ³saÝBaagya sÜ‚ ek AmarIkI ivaSvaivaValaya ko ilae ]sakI fÜTÜ p`it bacaa laI gayaI qaIº´ naI%sÜ kI baqa- Aa^f T/OjaDI2 ³zP%jB vq j%.Lm@l´ ApnÜ phlÜ A&at p`a$p mÜM qaI jaÜ‚ p`kaSana ko Arsaa phlÜ ]sanÜ ApnaI ip`yatmaa kÜisamaa vÝganar ³bvOPD. ^.LCm%´ kÜ ilaKI qaIº baaK ³z.bB´ kI ek kqaa gaayakI qaIº glaUk kI ilaKI ek Qauna qaIº ek Qauna haMDla ³B.C@ms´ kI ilaKI qaI ŸsakI saMgaIt paMDuilaipyaaÐ sabasÜ ivarla hOMº kÜiSaSa hmÜSaa sabasÜ bÜjaÜD, kÜ haisala krnÜ kI hÜtI AÝr AmaUmana‚ vah imala BaI jaatIº ba`hmsa kI ’saa[gyaUnarlaIDr‘ ³-PLmnCm%sPm@m%´‚ caÜipna  ³bBvcPC´ kI ’baarkarÜla‘ ³z.%b.%vssm´‚ SyaUbaT- kI Amar Ìit ’saMgaIt ko samaIp‘ ³.C @Pm DnOP&´ qaIº AÝr tÜ AÝr hoDna ³B.l@mC´ kI ’ka[jar caÝkD,I‘ ³&.POm% fn.%jmj´ kI Amar Qauna ’Kuda imala gayaa‘º ³Lvjj m%B.sjm´ BaI qaIº kuC maamalaÜM mÜM tÜ saRjana ko AiWtIya AiBa$p kÜ mÝM sampUNa- jaIvana ivastar donÜ mÜM BaI safla hÜ gayaaº jÝsÜ‚ maÜjaaT- ka baarh barsa kI ]ma` mÜM ilaKa isaf- kccaa kagaja hI mÜro pasa nahIM qaa bailk gaayana klaa kI inaSaanaI ko batÝr Ama%ya- ]saka ’naIlapuYp‘ ³TmPsbBmC´ BaI qaaº ifgaarÜ ko ’naana pI Aand`I‘ ³CvC cPn .C@%.P´ ko naR%ya–saMgaIt kÜ baaMQatI ivavariNaka qaI AÝr Kud ’ifgaarÜ‘ ko ihssÜ kI tja- qaIº Alaavaa [sako‚ igarjaaGar ³@.O z.Osm´ ko naama baD,o idlakSa‚ ASaÜBanaIya Kt qÜ ³AKMiDt AÝr ABaI tk Ap`kaiSat´º AÝr Ant mÜM‚ maR%yau sÜ zIk phlÜ ]sako Wara ’Ta[Tsa‘ ³jPjnO´ ko ilae ilaKI ek Qauna qaIº gÜTo kI ŸndgaI ka jalavaa BaI kuC eosaa hI hra–Bara qaa…phlaI JalakI naÝ saala ko CÜkro Wara lÜiTna sÜ ike Anauvaad kI qaI tÜ AaiKrI ]sako bayaasaIvÜM barsa mÜM‚ maR%yau sÜ ekdma phlÜ ilaKI kivata kI qaIº [nako baIca ]sako camacamaato saRjana kI bailaYz ÌityaaÐ qaIMº ’fa]sT‘ ³q.nOj´ ka dÜhra pnnaa qaaº p`aÌitk iva&ana kI ek paMDuilaip ]sako fOlÜ–psaro kOiryar kI ivaiBanna AvasqaaAÜM ko drmyaana ilaKI kš kivataeÐ AÝr ica~akairyaaÐ qaIMº [na pnd`h JalaikyaÜM mÜM gÜTo ko pUro jaIvana ka jaayajaa imala jaataº gÜTo kI saamaga`I ko maamalÜ mÜM‚ mÜro p`kaSak p`Üfosar ikpnabaga- kI mauJasÜ hÜD, rhtIº [sa p`kar isvaTjarlÝMD ko ek sabasÜ baD,o ršsa nÜ‚ Ÿsako pasa baIqaÜivana ka bÜimasaala Kjaanaa qaa‚ ek baar mÜro iKlaaf baÜlaI lagaaš AÝr mauJasÜ naIlaamaI maar laIº magar [sa Sau$AatI puistka‚ ’caumbana‘ ³@m% &nOO´ naamak gaanÜ AÝr egmaaMT ³mLDvCj´ saMgaIt ko ihssaÜM ko Alaavaa‚ mÝM ]sakI ŸndgaI ko ek bÜhd ~aasad pla kÜ dRSya $p mÜM poSa krnÜ mÜM safla hÜ gayaa AÝr vah BaI eosaI pirpUNa-ta sÜ jaÜ iksaI saMga`halaya ko ilae naamaumaikna qaIº KuSaiksmatI sÜ mÝM  ]sako kmaro ko fnaI-car ko bacÜ hue TukD,o hiqayaanÜ mÜM kamayaaba hÜ gayaaº ]sakI maR%yau ko baad vah naIlaama kr idyaa gayaa qaa AÝr ip`vaI kÝMisalar ba`yaUinaMga nÜ KrId ilayaa qaaº ]sa baD,I Dosk kI drajaÜM mÜM sabasÜ ] pr ]sakI dÜ mahbaUbaaAÜM ka] MTOsa ŸlaITa gau[kaDI- AÝr ka] MTOsa eorD,yaUDI kI tsvaIroM pÜSaIda qaIMº ]sako ibastro ko najadIk‚ AaiKrI idnaÜM tk saaqa rhnÜ vaalaI itjaÜrI qaIº ek hlkI Dosk qaI Ÿsako ] pr‚ ibastr mÜM pD,o–pD,o hI‚ ]sanÜ ApnaI AaiKrI kivataeÐ AÝr Kt ilaKo qܺ maR%yau Saryaa pr kaTo baalaÜM kI ek safod laT qaIº ]sako AMitma saMskar ka inamaM~aNa p~a‚ kÐpkÐpato haqaÜM sÜ ilaKI QaÜbaI kÜ idyÜ jaanÜ vaalÜ kpD,ÜM kI saUcaI qaI‚ naIlaamaI ko ilae rKI ]sakI caIjaÜM kI fohirst AÝr ApnÜ kMgaala hue baavacaI- ko ilae cando ko ilae banaaš dÜstÜM kI saUcaI qaIº AÝr gaÜik [sa baat kI mauJÜ najaIr dI jaa rhI hÜ ik ek saccÜ saMga`hk kÜ [<afak hmÜSaa KuSaiksmat ba#Sata hO‚ …]sako maR%yau–kxa sÜ yÜ saba caIjÜM KrIdnÜ ko bahut jald baad hI mauJÜ ]sakI maR%yauSaryaa ko tIna roKaMkna AÝr haqa laga gayܺ t%kalaIna KbarÜM ko mautaibak‚ SyaUbaT- ko dÜst‚ yauvaa ica~akar jaÜsÜf TolTSar ³jmsjObBm%´ nÜ 27 navaMbar kÜ‚ maR%yauSaryaa pr saMGaYa- krto baIqaÜivana ka roKaMkna banaanÜ kI kÜiSaSa kI qaI magar ip`vaI kÝMisalar ba`yaUinaMga nÜ [sÜ tÝhIna samaJato hue ]sÜ kmaro sÜ baahr inaklavaa idyaaº saÝ barsa tk yÜ roKaMkna gaayaba rhoº ba`Uyana ³z%nCC´ kI ek fuTkr naIlaamaI mÜM [sa naamaalaUma ica~akar kI dja-na Bar skOca bauk AÝnÜ–pÝnÜ dama ibakI qaIMº yah roKaMkna ]nhIM mÜM qaaº maÝka BaI maÝko kI tlaaSa mÜM rhta hOº ek rÜja ek DIlar nÜ mauJÜ fÜna krko pUCa ik @yaa baIqaÜivana kI maR%yauSaryaa ko roKaica~aÜM mÜM mÜrI idlacaspI hOº mÝMnÜ ]sasÜ kh idyaa ik vah tÜ phlÜ sÜ hI mÜro pasa hOº magar baad mÜM pta calaa ik vah tÜ ]sako danhyaUSar ³@.CCB.nOm%´ Wara banaae maSahUr maUla iSalaaica~a kI baat kr rha qaaº [sa trh ]sa AMitma yaadgaar AÝr saccaI ko Ama%ya- xaNa kÜ yaad krnÜ ko saaro gaÜcar sabaUt mÝMnÜ [kT\zo kr ilayܺ

khnÜ kI ja$rt nahIM ik Kud kÜ mÝMnÜ [na caIjaÜM ka kBaI maailak nahIM‚ halaI ihfajatI hI samaJaaº [na caIjaÜM pr p+a jamaanÜ kI naIyat kI bainasvat ]namÜM kuC jaÜD,–jauD,ava krnÜ‚ saMga`h kÜ iksaI klaapUNa- p`stuit mÜM tbdIla krnÜ ka mauJÜ baD,a laalaca rha hOº mÝM jaanata qaa ik [sa saMga`h kI maaf-t mÝMnÜ ek eosaI caIja banaa DalaI qaI ŸsamÜM ek Ìit ko $p mÜM‚ mÜro ApnÜ lÜKna sÜ jyaada kaibalÜ–kUvat qaIº kš p`stavaÜM ko baavajaUd‚ ]naka kOTlaa^ga banaanÜ sÜ mÝM ihcakta rha qaaº @yaÜMik ABaI tÜ [saka ZaMcaa hI bana rha qaaº ]samÜM kš naama AÝr sabasÜ caaht Baro smaRitSÜYa nadard qܺ mÝMnÜ saÜca rKa qaa ik [sa bÜjaÜD, KjaanÜ kÜ mÝM eosaI iksaI saMsqaa kÜ saÝpÐUgaa jaÜ mÜrI Kasa Sat- pUrI kro : KjaanÜ kI baZ,ÜtrI mÜM dr kuC rkma ]saI Baavanaa sÜ lagaae jaÜ mauJÜ cahkatI qaIº matlaba‚ ek jaD,–isqar caIja ko bajaaya yah ek eosaI jÝivak [kaš bana jaayÜ jaÜ saÐvarto–saÐvarto‚ mÜrI ApnaI ŸndgaI ko saÝ–pcaasa barsa baad jyaada maukmmala KUbasaUrtI Ai#tyaar kr lܺ

magar hmaarI [mthana–prst pIZ,I kÜ tÜ Kud sÜ pro kuC saÜcanÜ kI manaahI qaIº jaba ihTlar ko idnaÜM nÜ kbjaa jamaayaa AÝr mÝMnÜ Apnaa Gar CÜD,a tÜ saMcayana kI #vaaihSa AÝr‚ iksaI BaI SaaSvat caIja kÜ saÐBaalanÜ kI inaiScaMtta‚ Kot hÜ gayaIº kuC idna tÜ kuCok caIjÜM mÝMnÜ itjaÜiryaÜM AÝr dÜstÜM kI ihfajat mÜM rKIMº magar ifr‚ gÜTo ko maSavaro kÜ yaad krto hue…ik saMga`h–saMga`halayaÜM AÝr Saas~aagaarÜM kÜ yaid lagaatar hvaa–panaI na idyaa jaayÜ tÜ vÜ saUK jaato hOM…mÝMnÜ ]sa saMga`h kÜ Alaivada kr idyaa ŸsÜ mÝM AÝr nahIM pala–pÜsa sakta qaaº Alaivada mÜM‚ [saka ek ihssaa tÜ mÝMnÜ ivayanaa kI nÜSanala laa[bÜ`rI kÜ do idyaa mau#yat: eosaI caIjÜM jaÜ ApnÜ samakalaInaÜM sÜ mauJÜ tÜhfo ko tÝr pr imalaI qaIMº ek ihssaa bÜca idyaaº baakI bacÜ ko saaqa @yaa huAa yaa @yaa hÜ rha hO‚ ]sasÜ mÜra mana Aba duKI nahIM hÜta hOº rcÜ jaa cauko kI bainasvat mauJÜ rcanÜ kI p`iËyaa mÜM hmÜSaa sauK imalata hOº [sailae mÝM ]na caIjaÜM ka igalaa nahIM krta jaÜ kBaI mÜrI huAa krtI qaIMº hr klaa AÝr KjaanÜ ka AdavatI huAa va@t Ÿsa trh hmÜM KdoD,–pCaD, rha hO‚ eosÜ mÜM gar kÜš klaa hmÜM saIKnaI hÜ tÜ vah ]sa sabasÜ ibaCuD,nÜ kI hÜgaI jaÜ kBaI hmaarI Saana‚ hmaara Pyaar huAa krtI qaIº

 

tÜ [sa trh kama–kaja‚ sÝr–sapaTo‚ pZ,nÜ–ilaKto‚ saMga`h krto AÝr ŸndgaI ka Aanand lÜto hue saala gaujarto rhoº navambar 1931 kI ek saubah jaba mÝM ]za tÜ pta calaa mÝM pcaasa barsa ka hÜ gayaa hUк dUiQayaa baalaÜM vaalÜ saaljabaga- ko ]sa Balamanajaat DaikyÜ ko ilae yah idna baD,a manahUsa rha @yaÜMik KtÜM AÝr Toilaga`amaÜM ko AcCo KasÜ jaKIro kÜ lÜkr bauZ,]  kÜ duga-ma saIiZ,yaaÐ iGasaTnaI pD,IMº [sakI vajah yah qaI ik jama-naI mÜM iksaI lÜKk ko pcaasavÜM janmaidna kÜ AKbaarÜM mÜM vyaapk tÝr pr manaanÜ ka irvaaja qaaº ]nhoM KÜlanÜ–pZ,nÜ sÜ phlÜ mÝM pla Bar $kkr saÜcanÜ lagaa ik [sa idna kI mÜro ilae @yaa Ahimayat hOº pcaasavaaÐ saala ek inaNaa-yak maÜD, hÜta hOº mauD,kr doKnÜ lagaÜ tÜ GabarahT hÜtI hO ik iktnaa safr tÜ pUra hÜ gayaaº mana mÜM savaala BaI ]za ik @yaa ABaI AÝr kuC bakayaa hOº mÝM ApnaI ŸndgaI ka AvalaÜkna krnÜ lagaaº ApnÜ Gar sÜ jÝsÜ mÝM AalPsa pva-t SaRMKlaa AÝr GaaTI ko Zlaana kÜ inaharta qaa‚ vÝsÜ hI ]na pcaasa barsaÜM kÜ inaharnÜ lagaaº mÝMnÜ kbaUla ikyaa ik ŸndgaI ka ehsaanamand na hÜnaa bÜ[maanaI hÜgaIº AaiKr [sanÜ mÜrI ]mmaIdÜM yaa jaÜ mÝM ApnaI kabailayat samaJata qaa‚ ]sasÜ jyaada AÝr bÜ[nthaM jyaada [naayat mauJÜ ba#SaI qaIº saaih%ya ko maaQyama sÜ mÝM ApnÜ kÜ ivakisat‚ ApnÜ vajaUd ka jaÜ [jahar krnaa caahta qaa ]sanÜ‚ laD,kpna mÜM Baro mÜro iksaI BaI sapnÜ sÜ khIM jyaada paÐva psaar ilae qܺ mÜro janmaidna pr [Msala–valÜ-ga nÜ‚ saBaI BaaYaaAÜM mÜM p`kaiSat mÜrI iktabaÜM kI saUcaI CapI qaI jaÜ Kud ek iktaba ŸtnaI qaIº kÜš BaaYaa tÜ vahaÐ gÝr–haŸr nahIM qaIº na baulagaairyaaš yaa ifnnaIja‚ na put-gaalaI yaa ArmÜinayaaš‚ na caInaI yaa marazIº mÜrI iktabÜM ba`ola mÜM‚ Saa^T-hOnD mÜM AÝr jaanaI–AnajaanaI hr Sa@laÜ–saUrt AÝr rMga mÜM qaIMº mÜro ivacaar AÝr Sabd bÜSaumaar laÜgaÜM tk jaa phuÐcÜ qܺ KudI ko caÝKTo sÜ KIMcakr mÝMnÜ Anant mÜM Apnaa Aist%va fOlaa idyaa qaaº ApnÜ dÝr kI bÜhtrIna Sai#sayatÜM sÜ mÜrI jaatI dÜstI hÜ gayaI qaIº mÝMnÜ ek sÜ ek maukmmala p`stuit ka lau%f ]zayaa qaaº [sa QartI ko sabasÜ KUbasaUrt najaaro‚ [sako laajavaaba Sahr AÝr balaa kI poMiTMgsa kÜ doKnÜ ka mÝMnÜ Aanand laUTa qaaº mÝMnÜ ApnaI AajaadI barkrar rKI qaIº iksaI naÝkrI–poSÜ pr mÝM inaBa-r qaa nahIMº ApnÜ kama mÜM mauJÜ majaa Aata qaaº AÝr tÜ AÝr dUsarÜM kÜ BaI [sasÜ Aanand imalata qaaº Aba iksakI najar laga saktI hOÆ vaÜ rhIM mÜrI iktabÜM : @yaa vÜ naYT kr dI jaaeMgaIÆ ³]sa GaD,I mÝMnÜ inavyaa-ja eosaa saÜcaa´ mÜro pasa Gar qaa : @yaa mauJÜ [sasÜ bÜdKla kr idyaa jaayÜgaaÆ mÜro dÜst qÜ : @yaa kBaI mÝM ]nasÜ haqa QaÜ bÝzUÐgaaÆ ibanaa maR%yau yaa baImaarI ko Dr ko mÝM saÜcanÜ lagaaº dUr–dUr tk [saka #yaala ikyÜ bagÝr ik ABaI mauJÜ @yaa kuC JÜlanaa bakayaa qaa…iksaI bÜGar SarNaaqaI- kI trh mauJÜ ifr sÜ kÜnÜ–kÜnÜ‚ saat–samaundr‚ dr–badr BaTknaa pD,ogaa‚ mÜra pICa ikyaa jaayÜgaa…mÜrI iktabÜM jalaa dI jaaeMgaI‚ p`itbaMiQat hÜ jaayÜMgaI…jama-naI mÜM mÜro naama kÜ iksaI KUnaI kI trh pukara jaayÜgaa AÝr mÜro saamanÜ mÜja pr pD,o KtÜM AÝr Toilaga`amaÜM kÜ BÜjanÜ vaalÜ mÜro dÜstÜM ka‚ Kudanaa–Kasta imalanÜ pr‚ rMga ]tr jaayÜgaaº tIsa yaa caalaIsa barsa kI mÜhnat–lagana yaUÐ Japk dI jaayÜgaI ik ]saka naamaÜinaSaaM nahIM bacÜgaaº ] pr sÜ pu#ta AÝr salaamat idKtI Ÿsa ŸndgaI ka mÝM AvalaÜkna kr rha qaa‚ ]saka ZaÐcaa BarBara jaayÜgaa AÝr ApnaI ŸndgaI kI Saama mÜM jahaÐ phlÜ sÜ hI Sai@t– asa hÜ gayaa hO AÝr $h bÝcÜna hO mauJÜ ifr sÜ sabakuC Sau$ krnÜ kI majabaUrI ]zanaI pD,ogaIº sahI baat hO‚ [sa idna BaI kÜš eosaI ifjaUla‚ vaaihyaat baatoM saÜcata hOº mÜro saukUna ka sababa qaaº mÝM ApnÜ kama AÝr [saIilae ŸndgaI‚ sÜ Pyaar krta qaaº dIna–duinayaa kI icantaAÜM sÜ mÝM barI qaaº mÝM AagÜ yaid ek laa[na BaI na ilaKUÐ tba BaI mÜrI iktabÜM mÜra gaujaara kr dotIMº laga rha qaa ŸndgaI mÜM haisala krnÜ kÜ kuC bacaa hI na hܺ laga rha qaa iksmat nakola dI gaš hOº saurxaa ka kvaca‚ jaÜ mÝMnÜ phlÜ kBaI ApnÜ maata–ipta ko jamaanÜ mÜM doKa qaa AÝr yauw ko drmyaana jaÜ gaayaba hÜ gayaa qaa‚ ]sÜ ApnÜ balabaUto mÝMnÜ ifr haisala kr ilayaa qaaº AÝr kÜš tmannaa @yaa hÜgaI

magar @yaa AjaIba baat ik [saI baat sÜ mauJÜ mana hI mana GabarahT hÜnÜ lagaI ik [sa GaD,I mÜrI kÜš #vaaihSa nahIM hOº BaItr sÜ iksaI nÜ pUCa nahIM‚ mÝMnÜ Kud nahIM ik @yaa vaakš yah zIk rhogaa ik ŸndgaI yaUÐ hI calatI rho…Saaint sÜ‚ krInÜ sÜ‚ flato–fUlato‚ [%maInaana sÜ…ibanaa iksaI dbaava yaa [mthana koÆ ŸndgaI kI yÜ pur–salaamatI AÝr sauK–sauivaQaaeÐ @yaa mÜro Asala vajaUd ko bÜmÜla nahIM qaIMÆ saÜcato–ivacaarto mÝM Gar mÜM ThlanÜ lagaaº gayÜ barsaÜM mÜM yah iktnaa saundr hÜ gayaa qaa‚ zIk vÝsaa‚ jÝsaa mÝM caahta qaaº magar @yaa mauJÜ hmÜSaa [samÜM rhnaa pD,ogaaÆ hmÜSaa ]saI Dosk pr bÝzkr iktabÜM ilaKto hue…ek iktaba ko baad ifr dUsarI iktaba‚ rayalTI ko baad AÝr jyaada rayalTI lÜto hue…Antt: ek eosaa [jjatdar SarIf jaÜ salaIko sÜ ApnÜ naama AÝr kama ko ilae jaIta hO‚ va@t ko pocaÜKma‚ tmaama KtrÜM AÝr KTkÜM sÜ jauda–jaudaÆ @yaa yah hmÜSaa eosÜ hI calata rhogaa‚ mÜro saaza hÜnÜ tk‚ mÜro sa<ar par krnÜ tk yaa jaba tk BaI gaaD,I calatI hOÆ mÜro Antsa kI Aavaaja khtI rhI ik @yaa AcCa hÜ Agar ŸndgaI mÜM kuC eosaa hÜ jaayÜ jaÜ mauJÜ jyaada bÝcÜna‚ jyaada ]%sauk AÝr javaaÐ banaa do…jaÜ mauJÜ nayÜ sÜ nayÜ‚ AÝr gaailabana jyaada Ktrnaak‚ maukabalÜ ko ilae lalakaroÆ hr klaakar mÜM ek AjaIbaÜgarIba dÜkD,a basata hO : ŸndgaI yaid ]sÜ tabaD,–tÜD, KsaÜTtI hO tÜ vah Saaint ko ilae ibalaibalaata hOº magar Saaint imalaI nahIM ik vah ]nhIM puranÜ ihcakÜlaÜM kÜ trsanÜ lagata hOº [sailae [sa pcaasavÜM janmaidna pr mÜro idla mÜM basa yahI kuiTla [cCa marÜDo maar rhI qaI…ik kaSa kuC eosaa hÜ jaayÜ jaÜ ek baar ifr [na gaarMiTyaÜM AÝr sauK–sauivaQaaAÜM kÜ caIrkr mauJasÜ pro kr do taik mÜra na isaf- kama krto rhnaa Ainavaaya- hÜ jaayÜ bailk mÝM kuC nayaa BaI Sau$ kr sakUк @yaa yah baZ,tI ]ma`‚ qaka–maaÐda yaa AalasaI hÜto jaanÜ ka Dr qaaÆ yaa yah kÜš rhsyamayaI AMdoSaa qaa jaÜ mÜrI $h kI Kaitr mauJasÜ duSvaar ŸndgaI kI tmannaa krvaa rha qaaÆ mÝM nahIM jaanataº

mÝM nahIM jaanata @yaÜMik bÜKudI ko JauTpuTo ko [sa AjaIba lamho mÜM kÜš banaI–sauGaD,I tmannaa tÜ Aakar lÜ nahIM rhI qaIº mÜrI saÜcaI–samaJaI [cCa sÜ jauD,I–rmaI tÜ yakInana nahIMº iksaI gaurojaaÐ #yaala kI kÝMQa sÜ jyaada yah kuC nahIM qaa… Saayad #yaala BaI mÜra Apnaa nahIM qaa magar Ÿsa gahraš sÜ [sanÜ dstk dI‚ ]sakI mauJÜ kuC hvaa nahIM qaIº Saayad [sako gaBa- mÜM vah A&at‚ AbaÜQya Sai@t rhI hÜ ŸsanÜ mÜrI ŸndgaI mÜM [tnaI jyaada [naayatoM ba#SaIM ik mÝM kBaI saÜca BaI nahIM sakta qaaº AÝr laÜ‚ baD,I hukuma–bardarI sÜ‚ mÜrI ŸndgaI kI nabja kÜ nÜstanaabaUd krnÜ ka [sanÜ kama BaI Sau$ kr idyaa…taik mÝM [sako GaUro sÜ ek ibalkula Alaga‚ mauiSkla AÝr jyaada duSvaar ŸndgaI kI nayaI [maart KD,I krnÜ mÜM laga jaa] к

 

sandBa-

1º yahaÐ AiBap`aya lÜnaaDÜ- d ivaMsaI ³1452–1519´ sÜ hO ŸnakI poMiTMgsa AÝr iSalp maUit-yaÜM ka Aaja BaI kÜš saanaI nahIM hOº [TlaI kI [sa bÜimaSaala Sai#sayat nÜ kš vÝ&ainakÜM ko saaqa BaI KUba kama ikyaa AÝr ica~akarI ko maaQyama sÜ dRSya xamataAÜM kI pD,tala kIº ’maÜnaailasaa‘ ko saja-kº

2º ’baqa- Aa^f TO/jaDI‘ naI%sÜ ³1844–1900´ kI phlaI pustk qaI ŸsamÜM ga`Ik puraNa ka sahara lÜkr ]nhÜMnÜ saMgaIt kI baarIikyaÜM kI pD,tala kI qaIº

 
 

Aaomaa Samaa-
ma[- 1¸ 2005

   

मुखपृष्ठ  |  कहानी कविता | कार्टून कार्यशाला कैशोर्य चित्र-लेख |  दृष्टिकोण नृत्य निबन्ध देस-परदेस परिवार | बच्चों की दुनिया भक्ति-काल |  धर्म रसोई लेखक व्यक्तित्व व्यंग्य विविधा |  संस्मरण | सृजन साहित्य कोष |
 

(c) HindiNest.com 1999-2021– All Rights Reserved.
Privacy Policy | Disclaimer
Contact : manishakuls@gmail.com